Στα Βελανίδια ξεχωριστή σημασία κατέχει ο Ιερός
Ναός Παναγίας Μυρτιδιωτίσσης Πολιούχου και προστάτιδας όλων των Βελανιδιωτών, ένας
βυζαντινού ρυθμού Ναός κολλημένος στον βράχο από τον οποίο με κόπο κατασκευάστηκε,
εορτάζει στις 24 Σεπτεμβρίου.
Ο Ναός βρίσκεται λίγα μόλις μέτρα από την πλατεία
του χωριού και σε συνεννόηση με τον Εφημέριο Πατέρα Κωνσταντίνο μπορεί να ανοίξει
για προσκύνημα αφού εκεί φυλάσσονται τμήματα των λειψάνων του Οσίου Θωμά του Εν
Μαλεώ αλλά και του Αγίου Τρύφωνα
Σύμφωνα με το βιβλίο που καταγράφει το ιστορικό θεμελίωσης και αποπεράτωσης του Ενοριακού
Ιερού Ναού Παναγίας Μυρτιδιωτίσσης και τον κύριο συγγραφέα του τον τότε
εφημέριο πατέρα Παναγιώτη Μιχαηλίδη ο ναός θεμελιώθει κατά το έτος 1915 οπότε
και τερματίστηκαν οι εργασίες για αρκετά χρόνια λόγο δυσκολιών.
Ο π. Παναγιώτης
Μιχαηλίδης πρόσφυγας μετά την Μικρασιατική καταστροφή καταγόμενος από την
Τραπεζούντα του Πόντου όπως ο ίδιος αναφέρει διορίστηκε εφημέριος των
Βελανιδίων την 5η Μαΐου 1923 μετά από μια τριετία όπου το χωριό δεν είχε
εφημέριο.
Την Άνοιξη (Απρίλιος) του 1927 το εκκλησιαστικό συμβούλιο
έφτιαξε ασβεστοκάμινο για την Εκκλησία στην Λεμονιά άνωθεν του κτίσματος του
Μιχαήλ Ανδρεσάκη και την 5η Μαΐου έγινε η πρώτη δημοπράτηση στην Σπάρτη για την
δόμηση του Ναού όπου απέβη άκαρπη λόγο μη ύπαρξης εργολάβου. Την 15η Μαΐου του
1930 πραγματοποιήθηκε η δεύτερη δημοπρασία όπου προσήλθε ο μόνος μειοδότης
εργολάβος Δημήτριος Σοφιός από τον Ποταμό Κυθήρων.
Την 23η του μηνός
Αυγούστου 1930 ξεκίνησε η ανέγερση του Ναού επί των θεμελίων που προϋπήρχαν από
το 1915 και σταμάτησαν την 15η Νοεμβρίου λόγο του χειμώνα, τον Μάιο του 1931
ξεκίνησαν πάλι και περατώθηκαν οι τοίχοι και η στέγη, όλοι οι υαλοπίνακες των
παραθύρων καθώς και η πλάκα της Αγίας Τραπέζης είναι έργα δια χειρός του ιερέα
π. Παναγιώτη Μιχαηλίδη.
Την Άνοιξη του 1932
πραγματοποιήθηκε η τσιμεντόστρωση του δαπέδου του Ναού και την 18η του μηνός
Σεπτεμβρίου 1932 εγένοντο τα εγκαίνια του Ιερού Ναού Παναγίας
Μυρτιδιωτίσσης παρά του Μητροπολίτου Κυθήρων
Δωροθέου ασθενούντος του Μητροπολίτου Σπάρτης Γερμανού.
Την Άνοιξη του 1933
ισοπεδώθει η αυλή του Ναού, το 1936 κατασκευάστηκε το τέμπλο από τον εργολάβο
Δημήτριο Σοφιό , το Δεκέμβριο του 1947 κατασκευάστηκαν τα στασίδια, τα αναλόγια
και το παγκάρι με συνδρομή των Βελανιδιωτών ναυτικών τα ονόματα των οποίων
μνημονεύονται στο βιβλίο.
Τη 25η Αυγούστου
1952 εκκλήθει ο πολιτικός μηχανικός Ευάγγελος Κορωναίος να πάρει τα μέτρα του
Ναού για να εκδώσει μελέτη για την κατασκευή του τρούλου την οποία παρέδωσε το
επόμενο έτος και τον Μάιο του 1954 ξεκίνησαν οι εργασίες για την κατασκευή του
τρούλου υπό τον εργοδηγό Άγγελο Παπανικολάου και τελείωσαν στα μέσα του
Αυγούστου του ιδίου έτους. Τον Σεπτέμβριο του 1956 εγένετο η κατασκευή του
γυναικωνίτη από τους τεχνίτες Γεώργιο και Αγγελή Χαραμή. Το έτος 1957 εγένετο η
σοβάντιση του ναού καθώς και η κατασκευή της υδατοδεξαμενής.
Τέλος τα έτη 1963-1968 ο ναός αγιογραφήθει από τον Ευάγγελο
Μαυρικάκη.
